Ngày 23/4/2024, Ủy ban sông Mê Công Việt Nam phối hợp với Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế tổ chức cuộc họp tham vấn về Dự án kênh đào Phù Nam – Techo của Campuchia tại thành phố Cần Thơ. Tham dự Cuộc họp gồm đại diện từ các bộ, ngành, các địa phương thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, các viện nghiên cứu, các nhà khoa học, các tổ chức quốc tế và các cơ quan thông tấn, báo chí.

Tại Cuộc họp, đại diện Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế đã trình bày nội dung Thông báo của Campuchia về Dự án kênh đào Phù Nam – Techo, dự kiến sẽ khởi công trong năm 2024 và hoàn thành vào năm 2027, với tổng lượng hàng hóa lưu thông qua tuyến đường thủy này là 7 triệu tấn/năm. Theo Thông báo, dự án dự kiến sẽ nâng cấp và cải tạo 180km tuyến kênh/sông, bao gồm: (i) Đoạn thứ nhất (chiều dài khoảng 20km) nối sông Mê Công với sông Bassac; (ii) Đoạn thứ 2 tiếp tục chạy dọc theo sông Bassac đến điểm kết nối với kênh giao thông thủy từ sông Bassac ra cảng Kẹp (chiều dài khoảng 30km); và (iii) Đoạn thứ ba dài 130km nối sông Bassac (tại điểm cách biên giới Việt Nam – Campuchia khoảng 20km) với cảng Kẹp của Campuchia. Đồng thời, Dự án sẽ xây dựng 3 cống (âu thuyền) để điều tiết dòng chảy, duy trì sự ổn định của mực nước trong kênh giao thông thủy và chống xâm nhập mặn. Các cống này có chiều dài 135m, chiều rộng 18m, độ sâu 5,8m. Bên cạnh các hạng mục công trình trên, Dự án cũng tiến hành xây dựng 11 chiếc cầu giao thông (dài 161m, rộng 12m) bắc qua tuyến kênh để phục vụ nhu cầu đi lại của người dân.

Sau khi nhận được Thông báo chính thức của Campuchia về Dự án, Ủy ban sông Mê Công Việt Nam đã trao đổi song phương với phía Campuchia ở các cấp để nêu quan ngại của Việt Nam về tác động của Dự án tới Đồng bằng sông Cửu Long, và đề nghị phía Campuchia chia sẻ các thông tin chi tiết về Dự án, bao gồm Báo cáo khả thi dự án, cũng như đề nghị tiến hành nghiên cứu chung về tác động của Dự án và áp dụng Hướng dẫn đánh giá tác động xuyên biên giới của Ủy hội sông Mê Công quốc tế cho Dự án nhằm đạt được sự hiểu biết chung về các tác động xuyên biên giới của dự án và các biện pháp giảm thiểu phù hợp. Đồng thời, Ủy ban sông Mê Công Việt Nam cũng đã đề nghị Ban Thư ký Ủy hội hỗ trợ các quốc gia triển khai nghiên cứu về đánh giá tác động xuyên biên giới của Dự án.

Toàn cảnh Cuộc họp

Tại Cuộc họp, các đại biểu đã nêu các quan ngại về Dự án bao gồm: (i) Các tác động của Dự án đến tài nguyên nước vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt trong bối cảnh hạn mặn diễn ra ngày càng thường xuyên và khắc nghiệt hơn. Việc kênh Phù Nam-Techo sẽ chuyển nước từ sông Bassac, là phân lưu của sông Mê Công ra cảng Kẹp nằm ngoài lưu vực sẽ gây suy giảm đáng kể tài nguyên nước tới Đồng bằng, gây tác động tiêu cực đến các hoạt động sinh kế, sản xuất của người dân địa phương và các hệ sinh thái tự nhiên; (ii) Các thông tin chính thức do phía Campuchia thông báo là kênh đào Phù Nam-Techo chỉ phục vụ mục đích giao thông thủy, tuy nhiên theo các thông tin của báo chí Campuchia thì kênh đào còn phục vụ mục đích tưới nông nghiệp và phát triển vùng Tây Nam của Campuchia; (iii) Thông báo chưa đủ thông tin về vận hành của 3 cống âu thuyền thuộc Dự án và mong muốn Campuchia sẽ sớm chia sẻ các thông tin chi tiết về mục tiêu và về thiết kế, vận hành của Dự án; (iv) Đề nghị Campuchia sớm cung cấp các thông tin và tham gia nghiên cứu chung về tác động của Dự án và thống nhất các giải pháp giảm thiểu và giám sát tác động phù hợp.

Về Dự án kênh đào Phù Nam-Techo của Campuchia, bà Nguyễn Thị Thu Linh, Chánh Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam ghi nhận các ý kiến của các đại biểu tại cuộc họp và sẽ chuyển tải các ý kiến đến Ủy hội sông Mê Công quốc tế và phía Campuchia; đánh giá cao nỗ lực của Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế trong việc tiến hành nghiên cứu độc lập tác động của Dự án, và nhấn mạnh Ủy ban sông Mê Công Việt Nam sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế, Campuchia và các quốc gia thành viên Ủy hội để thúc đẩy tiến độ thực hiện nghiên cứu về tác động của Dự án Phù Nam – Techo, đề xuất các biện pháp giảm thiểu, giám sát tác động và tiếp tục tổ chức các hoạt động tham vấn tại quốc gia.

Bà Nguyễn Thị Thu Linh, Chánh Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam phát biểu tại Cuộc họp

Tại Cuộc họp, Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế cũng chia sẻ về kết quả thực hiện áp dụng thí điểm Hướng dẫn đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới (TbEIA) cho dự án thủy điện Sekong A tại Lào. Cuộc họp đánh giá cao sự phối hợp của Chính phủ Lào với các quốc gia thành viên có liên quan trong quá trình đánh giá tác động môi trường xuyên biên giới dự án Sekong A, cũng như nhận định các kết quả đánh giá có tính khách quan và tính khoa học cao. Các đại biểu đề nghị Ủy hội chia sẻ báo cáo đánh giá, và mong muốn các kết quả, khuyến nghị và biện pháp giảm thiểu được đưa ra trong báo cáo sẽ được Chính phủ Lào và Chủ đầu tư dự án xem xét trong quá trình thực hiện. Đồng thời, cuộc họp cho rằng đây là kết quả đáng khích lệ và cần được nhân rộng đối với các dự án sử dụng nước khác trong lưu vực, bao gồm dự án Phù Nam – Techo của Campuchia.

Đại diện Ban Thư ký Ủy hội sông Mê Công quốc tế cũng trình bày nội dung về tiến độ thực hiện Thủ tục Thông báo, Tham vấn trước và Thỏa thuận (PNPCA), bao gồm tiến độ thực hiện các hoạt động sau tham vấn đối với các dự án thủy điện Xayaburi và Don Sahong, tiến độ thực hiện các Kế hoạch hành động chung đối với các dự án thủy điện Pắc Beng, Pắc Lay và Luông Pha-băng. Các đại biểu ghi nhận tiến độ về việc triển khai thủ tục PNPCA và sự hợp tác của phía Lào trong việc triển khai các Kế hoạch hành động chung, và đề nghị Ủy hội sông Mê Công quốc tế thường xuyên cập nhật tiến độ triển khai thủ tục PNPCA, cũng như phối hợp với Chủ đầu tư các dự án để thực hiện giám sát chung tác động của các dự án, áp dụng các biện pháp giảm thiểu phù hợp, và thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin số liệu về việc vận hành các hồ chứa trên lưu vực.